Joe Law - Shankill Road communist and trade unionist

(A slightly edited version of this obituary was published in the Irish Times of November 26th 2016)

Joe Law born October 27^th 1946 – died September 28^th 2016

Joe Law, who has died suddenly in his native Belfast, made a major contribution to dealing with sectarianism in workplaces in the North, through his role delivering anti-sectarian training with the trade-union backed Trademark organisation. He was a self-taught working-class intellectual from Belfast’s Shankill Road, an active trade unionist, a stalwart of the Communist Party of Ireland, and committed to keeping alive the memory of those from Ireland who joined the International Brigades during the Spanish Civil War.

For many years he was an Amalgamated Transport and General Workers shop steward in the Shorts aircraft factory in Belfast. Because of his stance against the flying of Loyalist flags, he was threatened and had bullets left in his locker.

Law’s socialism and trade unionism flowed from life experience. James Kennedy Law – always known as Joe - was born off Belfast’s Shankill Road in October 1946, one of a family of two girls and two boys to George Law, a clerk in a mill, and his wife Susie (née Kennedy). He was educated at Hemsworth Square School, known as ‘The Henhouse’.

Leaving school, he completed an apprenticeship as a joiner, and worked in several factories. Already conscious of injustice, he felt he was employed because he was Protestant.

Seeking wider horizons, he emigrated to England. His experience in the British merchant navy made him socialist. Ships he served on called into ports in South Africa, then suffering under apartheid. A black man came onto the ship, and called Law ‘master’. Law replied: “Don’t call me master. I’m from the Shankill, mate.”

Returning home, he joined the Communist Party and became an active trade unionist. He saw himself as a Republican, not in the sense of armed struggle but of the United Irishmen.

He believed that workers’ unity was possible in the North. He joked that he came from a Stalinist tradition, and his wife Brenda from the Trotskyist tradition. If they could get on, anyone could.

Joe Law is survived by his wife, Brenda.

The Gaels of Lewis would dump Trump

(An edited version of this was published on Tuairisc.ie on November 21st 2016)

Ba chainteoir dúchais Gaeilge na hAlban í máthair Donald Trump. Rugadh Mary Anne Nic Leòid i dTunga ar Eilean Leòdhas an 10 Bealtaine 1912. B’iad Calum Mac Leòid, iascaire agus croitéar, agus a bhean Màiri (Nic a’ Ghobhainn faoin a h-ainm féin) na tuismitheoirí, Mary Anne ar an duine ab óige de 10 clainne.

Ba cheantar láidir ag an teanga é. De réir daonáirimh 1901, bhí Gaeilge na hAlban ag 91.2% sa cheantar. Ní raibh Béarla ach ag 17.2%. D’imigh Mary Anne go Meiriceá i 1929. De réir an daonáirimh dhá bhliain dar gcionn, bhí Gaeilge na hAlban ag 85.5% sa pharóiste.

Tá Tunga trí mile go leith amach as Steòrnabhaigh, príomh-bhaile an oileáin, mar a raib riamh an lámh in uachtar ag an Bhéarla.

Mar sin féin, tá Gaeilge na hAlban beo beathach ann ar fad i dTunga. De réir daonáirimh 2011, bhí Gaeilge ag 51% den phobal in Aird Thunga. Is í an Ghaeilge teanga an tí ag 36% acu. Bunaíodh Aonad Gàidhlig sa bhunscoil i mbliana. Tá Còisir Ghàidhlig Thunga ann, páirt mhór aige i saol an phobail.

Tá dúchas saibhir ann, dúchas nár léirigh Trump riamh suim sa. Thug sé cúpla cuairt, nár mhair go rò-fhada.

Ní raibh Leòdhasaigh ar bith sásta labhairt ar an taifead faoi Trumpa, ach b’é an port céanna a bhí aci. Tá náire ar bhunadh an oileáin go raibh baint ar bith aige leis.

Ainneoin na maoine atá aige, ní dhearna sé infheistíocht ar bith san áit. Dar leofa siúd a labhair liom gur a mhalairt de dhuine ar fad í a dheirfiúr Maryanne. Nuair a d’iarr an t-oispís i Steòrnabhaigh airgead ar mhuintir Trump, thug sise suim suntasach. Níor thug seisean pingin rua.

Locht eile a luaitear ná gur tiarna talún a athair. Is fuath le Leòdhasigh iad seo, de bharr Fuadach nan Gàidheal sna 18ú agus 19ú Céid, nuair a díbríodh pobail ina n-iomláine.

Leis, muna bhfuil Leòdhas chomh cráifeach agus a bhí, ach an tEaglais Shaor láidir ann. Tá áiteanna ar fad atá chomh Sabóideach sin nach gcuireann daoine a gcuid níochán amach Dé Domhnaigh. Cuireann saol pearsanta agus iompar Trump an-olc ar na pobail sin.

Tá dhá leathanach Facebook ann, a léiríonn meoin an phobail. Tá ‘Isle of Lewis does not support Trump for President’ ann, 785 ‘likes’ aige. Bhí ‘Isle of Lewis supports Trump for President’ ann ar dtús, gan ach 151 ‘likes’ aige sin.

Spanish fascists attack memorial to Tyrone poet

(A slighly edited version of this piece was published in The Sunday World of November 20th 2016)

Spanish fascists have attacked a monument to Dungannon poet Charlie Donnelly, who was killed fighting Fascism in the Spanish Civil War. The memorial is in  Rivas-Vaciamadrid, on the outskirts of Madrid. The fascists threw blue paint over it. In Spain, the colour blue is associated with the far-right.

The City Council immediately repaired the monument. Eddie O’Neill, of the Irish International Brigade Memorial Trust, said local people are very supportive of the monument. “They have a great gratitude to the foreign volunteers like Donnelly who came to Spain to fight Fascism,” he said. “The monument contains a stone from every county in Ireland, and the main stone comes from Dungannon, near Charlie Donnelly’s home. The City Council gave the ground.” He said that, unfortunately, there was still an element in Spain who targeted memorials to anti-Fascist martyrs.

Charlie Donnelly was a major Irish poet of the 1930s, killed before he could fulfil his potential. He was born in Killybrackey, just outside Dungannon, in July 1914. The family moved, first to Dundalk then to Dublin. He studied briefly at University College, Dublin. He was expelled from the University, and twice jailed for left-wing activities. He was both writing poems and very involved in socialist movements. At 20 he was on the executive of short-lived left-wing organisation Republican Congress.

When a section of the army, with support from Nazi Germany, rebelled against the democratic government in Spain, he joined the  International Brigades. After short training, he was promoted to Company Commander. His unit was sent into the Battle of Jarama, where it prevented the fascists winning a decisive victory.  On 27 February 1937 he and his fellow-volunteers were taking cover among olive trees from heavy fire .  He picked up a handful of olives and said: “Even the olives are bleeding.” He never spoke again, because within minutes he was killed.

There will be a commemoration in Dungannon in February next to mark the 80^th anniversary of his death.

Arranmore writer learnt from storytelling tradition 

(a slightly edited version of this piece was published in 'An tUltach' September 2016)

Nuair a bhuail mé le Proinsias Mac a’ Bhaird in ostán i Leitir Ceanainn, bhí cuma air ón dtaobh eile den seomra go raibh sé ar a chompórd leis féin. Is mar sin atá fear seo Árainn Mhóir – múinteoir, úrscéalaí, file, drámadóir, duine den bhuíon maith scríobhneoir Conallach atá anois ann.

Ní i dtreo na scríobhneoireachta a spreagadh i dtús báire é, ach i dtreo na scéalaíochta é ó bhí sé ina leanbh – nó bhí sé sa dúchas aige, ar an dá thaobh. “Bhí an t-ádh orm nuair a bhí mé ag fás aníos, nó an bheirt athair mór a bhí agam, ar thaobh m’athara bhí Franc Neilí Eoin, agus bhí Joe Mhicí Ned ar thaobh mo mháthara, agus an bheirt acu bhí siad iontach maith ag insint scéalta,” ar seisean. “Nuair a bhí mise óg, nuair a bhí mé i mo thachrán ag fás aníos, bheinn ag fanacht leofa go minic i rith an tsamhraidh agus mar sin, agus ba ghnáth leo teacht isteach agus scéalta a insint dom nuair a bhí mé ag dul a luí. Franc, bhí cuid mhór scéalta aige, agus chuir mé suim iontu is dócha, agus blianta ina dhiaidh sin tháinig mé ar na scéalta céanna i mbailiúchán, bailiúchán béaloideasa, agus ní raibh fhios agam a dhath ar bith fá dtaobh dó, ach caithfidh gur sean-sean scéalta a bhí aige sin. Agus an fear eile, Joe Mhicí Ned, ní raibh a dhath ar bith nach bhfaca sé, chonaic sé tomhais, chonaic sé an Mhaighdean Mhara, na Mic Ua Gorra ag teacht isteach, síóga, achan rud a thiocfadh leatsa smaointiú air, bhí sé feicthe aige. Ba ghnáth leisean na scéalta sin a insint domsa. So, ó bhí mé iontach iontach óg, bhí scéalta thart timpeall orm an t-am uilig.”

Agus é thart ar 18 nó 19, shíl sé gur mhaith an rud cuid de na scéalta a scríobh síos. “Déarfainn, an céad rud a tháinig chugam ná scéalaíocht agus suim sa bhéaloideas,” arsa Mac a’ Bhaird. “Agus, nuair a bhí mé ar an Choláiste ansin, rinne mé tráchtas ar an bhéaloideas agus béaloideas Árainn Mhóir. So bhí an tráchtas seo scríofa agam, agus lá amháin bhí mé ag caint le Pádraig Ó Snodaigh i gClub an Chonartha i mBaile Átha Cliath, agus bhíomar go díreach ag an bhéar agus bhí muid ag ól pionta, agus d’iarr sé orm an tráchtas a thabhairt dó, agus chuir sé amach mar leabhar é. Níor shíl mé a dhath de bheith ag scríobh leabhair an t-am údaí.”

Bhí an tráchtas bunaithe ar ábhar a bailíodh faoi Scéim na Scol i 1937-8. Thosaigh an leabhar ar an scríobhneoireacht é.

Mhair an dúil a bhí aige sa bhéaloideas, agus thug sé leis cuid de na scéalta a chuala sé ina óige, gur bhain úsáid as gnéithe díobh ina dhiaidh sin agus é ag scríobh scéalta do pháistí.

Thóg sé, leis, óna bheirt athair mhór tuiscint ar an dóigh le scéal a aithris. Ní raibh a fhios aige agus é óg go raibh sé ag foghlaim scileanna a bheadh úsáideacha níos faide anonn, ach bhí. “Má tá tú ag scríobh, ba mhaith leat é a scríobh ar dhóigh a thuigfeá féin é, nó go mbainfeá féin sult as, nó rud mar sin,” ar seisean.

Ar ndóigh, tá Mac a’ Bhaird ag foghlaim i dtólamh. In amannaí bíonn air taighde a dhéanamh leis an ábhar atá idir lámh aige a scríobh mar is ceart, agus “nuair a dhéanann tú an taighde, saibhríonn sé do chuid eolais féin.”

Cibé gné den scríobhneoireacht atá sé ag cleachtadh “níl ach méid áirithe go dtig leat a chur síos ar an pháipéar, ach tarraingíonn tú as achan áit, agus ansin piocann tú cad iad na rudaí is suimiúla, nó na rudaí a rachas leis an scéal.”

Tá éagsúlacht sna gnéithe den scríobhneoireacht a chleachtaíonn Mac a’ Bhaird. “Is maith liom an drámaíocht mar is rud é a bhaineann leis an chluas,” ar seisean. “Achan rud a bhaineann leis an drama, íomh agus cluas agus mar sin de atá ann. Is maith liom bheith ag éisteacht le daoine. Nuair atá mé sa bhaile agus a deir seanduine, nó duine ar bith, focal atá coimthíoch nó nár mhothaigh mé roimhe, bíonn mo chluas i gcónaí ar bior agus mé ag iarraidh – cad é an focal sin? – an dóigh a bhfuil sé dá úsáid agus mar sin. Is maith liom bheith ag éisteacht, so taitníonn an drama liom nó tá tú ag obair le glórthaí.”

Tá difear leis an phrós. “Nuair atá mise ag scríobh próis, chomh fada agus a thig liom, is maith liomsa é a bheith, ní simplí ach so-thuigthe. An meoin atá agam, an cinéal pros a chleachtaim, ní prós liteartha é, ní James Joyce nó Máirtín Ó Cadhain. Is maith liom leabhair gur mhaith liom féin a phiocadh suas agus a léamh, ar an trá nó ar eitleán nó ar an bhus. Bíonn sin chun tosaigh i m’intinn i gcónaí nuair atá mé ag scríobh próis. Bím ag smaointiú – an bhfuil mé ag éirí ró-domhain don léitheoir anseo? Má cheannaíonn tú mo leabharsa, ba mhaith liom go mbainfeá sult as.” Is fearr leis gan an scéal a bheith casta, agus luas a bheith leis.”

Is ceird difriúil arís scríobh na filíochta. “Uaireanta, glacann sé níos mó ama dán deich líne a scríobh ná mar a ghlacfadh sé trí caibideal d’úrscéal a scríobh,” ar seisean. “Is san fhilíocht a bhím cinéal ag súgradh leis an teanga. B’fhéidir ag cur síneadh leis an teanga agus ag lúbadh na teanga. Ag éirí scéalta a insint, ach ar bhealach níos ealaíonta, b’fhéidir.”

Thosaigh sé ar an scríobhneoireacht mar is ceart i ndiaidh an chéid leabhair. Dhá bhliain ina dhiaidh sin, foilsíodh an céad úrscéal uaidh. Ba “caitheamh aimsire” aige an scríobhneoireacht, nó tá sé iontach deacair do bheatha a thabhairt i dtír mar scríobhneoir Gaeilge.

Is “caitheamh aimsire” é go gcuireann sé dua leis. Tógann sé suas le ceithre nó cúig bliain air creatlach dáin nó úrscéala a chur lena chéile. Cuireann sé ansin sprioc-am roimhe, go dtugann faoi.

“Ba mhaith leat bheith chomh maith agus a thig leat nuair a bhíonn tú ag cur rud amach,” ar seisean. “Tá cuid mhór, mhór rudaí a scríobhaim nach bhfeiceann solas an lae choíche.” Agus é níos óige, ní raibh sé chomh cúramach. Bhí deifir air, b’fhéidir ag éirí barraíocht a dhéanamh ró-ghasta. Anois, tugann sé am don snas agus don phrofléitheoireacht, agus cuireann roimhe caighdeán ard a bhaint amach.

Tá saol gnóthach ag Mac a’ Bhaird. I mbliana, nuair a chríochnaigh an coláiste Gaeilge in Árann Mór ag deireadh Mhí Iúil, shocraigh sé “níl mé ag dul a dhath ar bith eile a dhéanamh ach a bheith ag scríobh. Agus sin a rinne mé Mí Lúnasa ar fad.”

Caitheann sé go leoir dá chuid ama in Árann Mór. Is teanga pobail, ní teanga cúise, an Ghaeilge ann. Achan Aoine, imríonn sé ‘25’ le naonúr nó deichniúr eile “agus is i nGaeilge a bhíonn an cluiche. Níl duine ar bith ag suí síos agus ag rá ‘beidh fiche’s a cúig trí mheán na Gaeilge againn’. Ní cúis atá ann. Táimid ag labhairt Gaeilge mar gur sin an teanga ab fhusa le cumarsáid a dhéanamh.”