Linda Ervine - on a journey with the Irish language 

(first published An tUltach February 2014)

le hAnton Mac Cába

Ar Bhóthar Bhaile Nua na hArda Íochtarach i mBéal Feirste, tá múrmhaisithe dílseacha ar go leoir beann tí, brat na Breataine ar foluain.

Ar an bhóthar seo tá tionscadal nua Gaeilge, An Turas, a spreag Misean Oirthir Bhéil Feirste den Eaglais Modhach. Buaileann Linda Ervine liom ag doras Lár-Ionad Skainos, lár-ionad trasphobalach a spreag an Misean. Tá Linda ina hOifigeach Gaeilge ag an Mhisean. Tógann sí aníos mé chuig an dorchla atá ag An Turas, dorchla mar a bhfuil na comharthaí as Gaeilge, an-bhród uirthi astu.

Más bean bheag í Linda, tá an-fuinneamh innti. Rugadh agus tógadh í in oirthear Bhéil Feirste, gan móran teangmhála aici leis an Ghaeilge. “Ach, cosúil le go leoir Protastúnach, bhí riamh rud beag suime agam ann,” ar sise. Bhí fhios aici gurb ann dó. “Is dócha go raibh mé orthu siúd a shíl gur ‘trá’ a bhí ar achan trá i nDún na nGall,” ar sise, ag gáire.

Trí bliain ó shoin, d’eagraigh an Misean cúrsa trasphobalach sé seachtaine le blaiseadh a thabhairt ar an Ghaeilge, Gàidhlig, agus Ultais. Chuir an cúrsa sin casadh ina saol. “Thit mise i ngrá leis an Ghaeilge,” ar sise. “Sin an t-aon dóigh amháin go dtig liom cur síos air.” I ndiaidh di an blaiseadh seo a fháil, chuaigh sí ar dian-cúrsa ar An Droichead ar Bhóthar Ormeau i mBéal Feirste.

Agus Linda ag freastal ar ranganna ag an Droichead, d’fhoilsigh roinnt nuachtán an scéal go raibh, mar gur deirfiúr céile David Ervine í.  Luadh Misiún Oirthir Bhéil Feirste, beart a bhí ina ábhar imní. “Ansin, tháinig rabharta glaochanna fóin – an dtig linn clárú sna ranganna Gaeilge agaibh?” ar sise. Níorbh ann do na ranganna.

D’iarr an Misean uirthi bheith ina h-éascaitheoir. Cuireadh rang ar bun, gan poiblíocht. Tháinig scór, an seomra ró-bheag dóibh. Mhol Cearál Ní Cuilín di buaileadh le Foras na Gaeilge, rud a rinne. Cruthaíodh post mar Oifigeach Gaeilge leis an Mhisean, post a fuair Linda ag deireadh 2012. Nuair a thosaigh sí, bhí rang amháin ann. Anois, tá seacht gcinn.

Tá an Ghaeilge mar chuid dá ndílseachas ag roinnt daoine sa cheantar. Ní mar sin d’achan duine. “Tá eagla ar dhaoine thart anseo roimh an Éireannachas,” arsa Linda. “Ní thuigeann siad cad is Éireannachas ann. Smaointím ar Phrotastúnaigh mar Éireannaigh go ndearnadh dearmad orthu.” Ní mar sin a bhí cúrsaí i gcónaí. “Sula ndearnadh an Críoch-Deighilt, ní raibh fadhbanna ag Protastúnaigh leis an Éireannachas, d’amharc siad orthu féin mar Éireannaigh,” ar sise. Tá siad ag rá gur coimhthigh ina dtír féin iad nuair a deir siad gur ‘Breatainaigh’ iad. “Is seo mo thír dhúchas,” arsa Linda. “Rinneamar an tír seo. Is Éireannach mé, b’fhéidir go bhfuil mé Breataineach chomh maith. Tig liom bheith Éireannach agus Breataineach san am céanna.”

Tá sé tábhachtach go mbeadh Protastúnaigh “ag athseilbhiú dúchas s’acu.” Dream go bhfuil níos mó muiníne acu astu féin, ní bagairt atá sa Ghaeilge, ach “faraor, níl an muinín sin ag achan duine.” Tá daoine ag fiosrú a gcúlra féin, ní ag tiontú ina bpoblachtánach. “Agamsa, rinne sé mo nasc leis an phobal Protastúnach níos láidre ar bhonn dearfach, chuir sé mé níos mó ar an eolas faoi cé agus cad é mé féin,” ar sise. “Ní Caitliceach, ní Poblachtánach mé, ní aontachtaí láidir mé, ach tá mo chreideamh Protastúnach iontach tábhachtach agam, agus tig liom rudaí a fheiceáil atá i gcoitinne agam le daoine sa phobal náisiúnach, ach tá fhios agam go bhfuil difríochtaí ann chomh maith.”

Ba turas casta trín saol a rinne Linda féin. Bhí a tuismitheoirí sa Pháirtí Cumannach, an teaghlach oscailte do smaointí difriúla. Thosaigh sí ar an mheánscoil in Ardscoil Grosvenor “ach iarradh orm go múinte imeacht, ansin chuaigh mé go Baile Nua na Bréadaí – mar ar díbríodh mé.” Scar a tuismitheoirí, a h-athair ina chónaí i gCill Uaighe in iarthar Bhéil Feirste “agus chuaigh mé go dtí Cross and Passion ar Bhóthar an Ghleanna.” Chuaigh sí ansin go Scoil Idirmheánach Park Parade “mar ar díbríodh mé chomh maith.”

B’shin deireadh lena scolaíocht oifigiúil. Chuaigh sí ag obair mar glantóir. Bhí sí torrach agus í 15, saolaíodh an céad páiste aici agus í 16. Sna 80idí, bhí triúr páistí uirthi, agus a fear céile díomhaoin.

D’fhill sí ar an oideachas sna lár-90idí “go díreach le rud éigean a dhéanamh, le fáil amach as an teach. Thug sin mé ar aghaidh chuig an GCSE, agus ba A-anna ar fad a fuair mé sa GCSE.” Faoin am seo, ba seanmháthair í.

Rinne sí A-Léibhéal, go deachaigh go Ollscoil na Ríona, go ndearna céim le Béarla. Go dtí sin, b’áit é Ollscoil na Ríona “le bheith ina aicearra go Oispidéal na Cathrach.” Tháinig athrú mór ar a saol, nó cháiligh sí mar mhúinteoir meánscoile, í ag teagasc ina ceantar dúchas féin.

Baineann sí úsáid as a táithí saol féin ina cuid oibre. Tá An Turas ann “le seans a thabhairt do dhaoine ón bpobal Protastúnach, ón lucht oibre Protastúnach, an Ghaeilge a fhoghlaim. Mar, an pobal Protastúnach, ní raibh fhios acu go raibh na h-áiteanna seo ann mar a mbeifeá ábalta dul agus Gaeilge a fhoghlaim.”

Fuair sí amach go raibh Gaeilge ina cúlra féin. Céad éigean bliain ó shoin, bhíodh sean-tuismitheoirí a fir céile, Brian Ervine (ceannaire ar an Pháirtí Aontachtaigh Forásaigh), agus a dheartháir, David Ervine, ina gcónaí i gceantar Bhóthar Bhaile Nua na hArda Íochtarach. “Nuair a chuamar isteach i ndaonáireamh 1911, fuaireamar amach go raibh Gaeilge acu,” ar sise. B’as ceantar Ráth Fraoileann dóibh, as pobal tuaithe a labhair Gaeilge.

Ar a bealach féin, tháinig sí ar thuiscint ar an dóigh gur sheachain Protastúnaigh an Ghaeilge ar an ábhar go bhfaca siad ceangal leis an pholaitíocht. “Sheachain mé an tUltais mar go raibh sé bainte le Protastúnachas, le hAontachtachas, ach anois, trín Gaeilge, tháinig mé ar meas agus grá don Ultais chomh maith, don fíor-Ultais, ní don rud seo a chum na polaiteoirí,” ar sise.

Dar le Linda go bhfuil buntaiste mór leis an Ghaeilge. “Sílim gur tháinig mé ar an leigheas ar uaigneas agus dúlagar, agus is é an Ghaeilge é,” ar sise. “Tá rud sóisialta ann, cuireann pobal na Gaeilge an-fáilte roimh daoine. Ní saol mór é, mar sin nuair a théann tú isteach ann, cuireann tú aithne ar dhaoine go gasta. Is rud é go dtig leat dul ann leat féin. Is saor in aisce, nó saor go maith, atá tromlach na n-imeachtaí. Tig leat dul amach gach oíche sa tseachtain.”

Ní raibh fadhb leis an Ghaeilge ach uair amháin i Lár-Ionad Skainos, nuair a bhí seastán ag An Turas. “Bhí an fear seo, agus bhí sé iontach tógtha,” arsa Linda. “Ghlac mé leis gur Protastúnach é. Agus ansin nuair a dúirt sé ‘An teanga sin, bhris sé croí páistí, bhí orthu é a fhoghlaim’ – thuig mé gur faoi féin a bhí sé ag caint.” Ba Chaitliceach é.

Chomh maith le Gaeilge, tá an Chríostaíocht mar chuid tábhachtach dá saol. Níor tógadh mar Críostaí í. Ach bhí sí ar an dé deiridh le droch-sláinte agus “ghuigh mé ar feadh na laethanta chun an Dé seo nár chreidh mé ann.” D’éirigh leis na h-urnaithe sin, nó “Tháinig mé ar rud a séanadh orm, go raibh mé naimhdeach dó, gur athraigh sé mo shaol.”